DAMA

 

Dama

Dama hamle yapma oyunudur ve eski dönemlerden bu yana oynanır. Damanın mucidi Yunanlı savaşçı Palamed’dir. Dama tahtası genellikle 8 × 8 şeklindedir. 10 × 10 ve 12 × 12 tahta çeşitleri de vardır. Siyah ve beyaz taşların karşı tarafa sürüklenmesi ile oynanır. Amaç, ileriye gidip değişik hamleler yapmak ve karşıdaki kişinin taşlarını almaktır. Dama bir oyun olmanın ötesinde bir spordur. 32 taşın birbirinin üzerinden atlayarak diğerini yok ettiği, sekizinci hamleye ulaşıldığında ise güç ve hız kazanarak kral taş yani dama olma Hakkını kazandığı 4000 yıllık tarihi olan bir spordur. Güçlü bir düşünce ve arınma, insan karakterinin bir aynası, soyut düşünmeyi geliştirme alıştırması, iyi oynandığında, siyah ve beyaz taşların zarif bir denge ile birbirlerinin üzerinden atladığı güzel bir sanat eseridir.

Damanın Tarihçesi

Mısır ve Ur’da oyun tahtası üzerinde taşlarla oynanan oyunlar vardı fakat dama diyebileceğimiz ilk oyunlar MÖ 2000-1500 yıllarında Afrika’da taşların damaya çıkabilmesi düşünüldüğünde doğdu. On ikişer taşla oynanan bu oyunda, son kareye ulaşan piyona  ileri geri her yöne gitme hakkı veriliyordu.

Mısır firavunlarının oynadıkları oyunda damaya çıkan taşın bugünkünden daha az gücü vardı, herhangi bir yöne sadece bir kare ilerleyebiliyordu. İngiliz damasın da olduğu gibi “kısa dama’’ şeklinde oynanıyor ve taş alma zorunluluğu bulunmuyordu. Bu oyuna “morris’’ deniyordu.

Yunanlılar MÖ 500 yıllarında “beş çizgi’’ denen bir oyun oynuyorlardı. Bu oyunun Roma’daki ismi “ 12 piyon”du. Adını bildiğimiz ilk dama oyuncusu 2. yy’ da yaşamış olan Publius Musius Scaewola İdi. Gözlerini bağlayarak oynadığı söylenmektedir.

Roma’dan etkilenen Fransa ve İspanya’da oyunun adı 6.yy da “piyonlu oyun’’ olarak değiştirildi. Bu ülkelerde Morris’te oynandı.

Piyonlu oyunu Romalılardan alan araplarda oyunun adı’’alquerqu’’ oldu ve damaya çıkan taşa sınırsız hamle özgürlüğü verildi. 8 yy’da Arapların İspanya’yı işgali ile bu daha hızlı ve zevkli dama oyunu Avrupa’da benimsendi.

1000-1500 yılları arasında dama oyunu Fransa’da çok popülerdi, Fransız oyuncular 14.yy damayı santraç tahtası üzerinde oynamaya başladılar ve “hendeklerin oyunu “ anlamına gelen “jue de dames’’ adını verdiler. İngilizler “damalı tahta oyunu “anlamına gelen “checkers’’ ismimi seçtiler. 15.yy’da muhtemelen yine Fransız’lar tarafından yapılan başka bir değişiklik dama oyununun karakterini değiştirdi ve “zorunlu piyon alma’’ kuralı getirildi.

Yakın tarihte damanın en eski yazılı belgesi 1889 da Harekil efendinin yazmış olduğu iki risaledir. Harekil Efendi burada Ethem bey, Derviş Hamper. Nadir Molla, Halil Paşa, Şakir Paşa ve Damacı Başı İbrahim Bey’den oyunlar yayınlamıştır.

İbrahim beyin Damacı Başı olduğu Abdülaziz döneminde dama en parlak çağını yaşamış İbrahim beye en yüksek memur maaşı sayılabilecek 10 altın maaş bağlanmıştır.

Son yılların en büyük dama ustaları İzmir’den çıkmıştır. Mürşit Ersöz (Hamleci Hurşit), Faik Yıldız, Göksel Kaya ve Hayri Çakır örnek olarak sayılabilir.

Diğer bir iddia ise oyunun ilk Rusya’da oynandığıdır. Kiev’de yapılan arkeolojik kazılarda dama tahtası benzeri seramikler ve boynuzdan yapılmış taşlar bulunmuştur. Bu kazılar damanın Rusya’da da oynandığını kanıtlıyor. Ayrıca damayı Perslerin bulduğu ve Hindistan’da oynadığı, Budist rahiplerin Çin’e götürdüğü gibi iddialar da mevcut.

Dama Nasıl Oynanır?

Popüler olan dama tahtası kareleri 64 adetten oluşur. Kareler siyah ve beyaz olmak üzere 32'şer şekilde ikiye ayrılır. Her oyuncunun siyah veya beyaz toplam 16 taşı bulunur. Taş dizilimi gerçekleştirdikten sonra oyun başlar. Taşlar birer sırayla, karşı tarafa ilerletilir. Örneğin; ilk sıra beyaz taşlı taraftaysa, beyaz ilk hamleyi yapar. Ardından siyah taşlı taraf hamlesini gerçekleştirir. İleri götürme şeklinde olan hamlelerde amaç, karşıdakinin taşlarını almak ve rakip sahaya gidip dama yapmaktır.

•  Oyuncular taşları bir sırayı boş bırakarak 2. ve 3. sıralara yerleştirir. Taş diziliminden sonra oyun başlar.

•  İlk sıra beyaz taşlı taraftaysa beyaz taşları oynayan oyuncu ilk hamleyi yapar. Ardından siyah taşları oynayan oyuncu hamlesini gerçekleştirir.

•  Taşlar bir kare ilerler.

•  Taşlar geriye doğru hamle yapamaz.

•  Rakip taşın arkasındaki kare boş ise taşınız, rakip taşı devre dışı bırakmak için üzerinden atlayabilir.

•  Oyuncuların amacı bir taşı rakip taraftaki son kareye ulaştırmak. Karşı kareye ulaşan taş artık dama taşı olarak adlandırılır. Üzerine başka bir taş koyarak başka taşlardan ayırabilirsiniz.

•  Dama taşı geriye doğru da hamle yapabilmektedir. Rakip taşı devre dışı bırakma özelliği diğer taşlarla aynıdır.

•  Her oyuncunun tek taşı kaldığında oyun berabere biter.

•  Rakip taşların hepsini yutarsanız kazanan siz olursunuz.

Dama Kuralları

ETİK KURALLAR

•          Ustalara ve yaşlılara saygı gösterilir.

•          Oyuna başlarken karşılıklı başarılar dilenir.

•          Oyun tahtasına taşlar sert vurulmaz, saate sert vurulmaz.

•          Taş alınacağı zaman, rakip uyarılır. Fazla sayıda taş alınacaksa, sayılarak rakibin onayı alınır.

•          Damaya çıkan taş rakibe bildirilir.

•          Yenilginin açık olduğu durumlarda oyun bırakılır.

•          Tutulan taş oynanmalıdır.

•          Oyun tahtasına hamle yapma amacı dışında el sokulmaz.

•          Açık ‘kayım’ durumlarında oyunda ısrar edilmez.

TURNUVA KURALLARI

•          Oyuna beyaz taşlar başlar siyahlar saate basar.

•          Saati biten ya da bayrağı düşen pozisyon ne olursa olsun oyunu kaybeder.

•          İlk 20 hamlede beraberlik teklif edilemez.

•          Oyun esnasında cep telefonları kapalı ya da uçak modunda olmalıdır.

•          Seyircilerin telefonları sessiz durumda olmalıdır. Seyircinin telefonu çalarsa para cezası uygulanır.

•          Oyun tahtasına el sokulmaz ve taşlar rakipten izin almadan düzeltilmez.

•          Oyunlarda notasyon yazılması zorunludur.

•          İtirazlar hakemlere yapılacaktır.

•          Oyunun sonucu hakkında anlaşma yapılamaz böyle bir durumda iki sporcu da ihraç edilir.

•          Hakem tarafından mazereti kabul edilen sporcular 1 maça çıkmayabilir.

•          Yüksek sesle konuşmak oyunlara karışmak yasaktır.

•          Yanlış renklerle oyuna başlayanlar hakem tarafından bir engelleme olmazsa oyuna devam edebilirler.

•          İtiraz halinde hakem saati durdurarak durumu değerlendirir.

•          Hakem kararları kesindir itiraz edilemez.

•          Beraberlik durumunda saat avantajı ortadan kalkar. Sporcuların itirazı halinde hakem saati durdurarak durumu inceler gerekli kararı verir.

•          Kuralar ve eşleşmelerle ilgili itirazlar her tur başlangıcında yazılı olarak hakem kurulu yetkilisine sunulur.

•          Eşleşmeler puan ve averajlar açıklayıcı bir şekilde her turda asılı olarak yayınlanacaktır.

•          Eşleşmelerde ve averaj hesaplarında alınacak kriterler sporculara duyurulacaktır.

•          Hakemler her tur sonuçlarını sporcu ve hakem imzalarıyla teknik hakeme ulaştıracaklardır.

•          Eşleşmelerin ve yarışmaların amacı en iyi sporcuyu seçmek olacaktır.

•          Oyun esnasında telefon ve benzeri kulaklık gerektiren cihazlar kullanılmayacaktır.

•          Oyun alanına geç gelen sporcular hakem tarafında uyarılacak, geciken oyuncunun rakibinden saate basması istenecektir.

•          Mazeret bildirmeden ve izin almadan turnuvayı terk edenler merkez hakem kuruluna sevk edilirler. Turnuva başlangıcında uygulanacak yaptırımlar açıklanır.

•          Merkez hakem kurulundan ceza alanlar ve organizasyon komitesi tarafından kabul edilmeyen sporcular turnuvaya alınmazlar.

•          Tüm davetlere rağmen oyuna çıkmayan sporcular turnuvadan ihraç edilirler.

 SAAT KURALLARI

Saat kuralları ve diğer kurallar sporcuların daha rahat ve güvende olmalarını sağlamak içindir.

•          Siyah taşla oynayan oyuncu saate basar, beyazlar oyuna başlar.

•          Bayrağı düşen oyuncu oyunu kaybeder. (Mekanik saatler)

•          Saati sıfırlanan sporcu oyunu kaybetmiş sayılır. (Elektronik saatler)

•          Hakemin saati koyduğu yer izin alınmadan değiştirilemez.

•          Saatlere taş sürülen elle basılır.

•          Saat kullanamayan sporculara imkan varsa saati kullanacak yardımcı verilir.

•          Rakibi gelmeyen sporcu hakeme sorarak saate basar ve rakibini bekler.

•          İki sporcu da gelmezse 20 dakika sonra hakem sonuca karar verir.

•          Özel ihtiyaçları için masadan kalkan sporcunun sıra kendisinde ve saati çalışıyor olmalıdır.

•          Anlaşmazlıklar ve özel durumlarda hakem süre artışı ya da eksiltme kararı verebilir.

•          Hakemler itiraz veya danışma durumlarında mutlaka saati durduracaktır.

•          Saatine basmayı unutan bir sporcu, rakibin bilerek bunu kullandığı fark edilirse, saat konusunda uyarılır ve diğer sporcuya uyarı verilir.

•          Saat bitmesine rağmen sıra kendisinde olan sporcu taş almak zorundadır.

•          Saatlerde bir eksiklik ya da arıza olduğu ileri sürülerek saat değişimi teklif edilebilir.

Dama Çeşitleri

•          Türk Daması

•          Çin Daması

•          Çapraz Dama

TÜRK DAMASI NASIL OYNANIR?

Türk daması, ülkemizde en çok tercih edilen dama çeşididir. Oyununun kuralları genel olarak aynı olsa da birtakım değişiklikler mevcut. Türk damasında:

•          Taşlar klasik çapraz hareket edemez ama sağa, sola ve ileri hareket edebilir. Geriye gidemez.

•          Dama taşı geriye hareket etme özelliği kazanır. Ayrıca damaya ulaşmamış tarafın birden fazla taşını almak şartıyla birden fazla karede L şeklinde hareket edebilir.

•          Dama taşı haricindeki taşlara “yoz” ismi verilir. 5 yoz taş bir dama taşı değerindedir.

ÇİN DAMASI NASIL OYNANIR?

•          Çin damasında siyah ve beyaz taşlardan 9 adet bulunur.

•          Bu taşları rakipler 3x3 kare oluşturacak şekilde, oyun tahtası köşelerine birbirlerine çapraz olacak şekilde dizer.

•  Taşlar ileri, sağa, sola hareket eder. Geriye hareket etmek mümkün değildir.

•  Diğer damalar gibi karşınızdaki taşın üzerinden atlayabilirsiniz. Birden fazla taşın üstünden atlamanız da mümkün.

•  Diğer damaların aksine kendi taşlarınızın üstünden de atlayabilirsiniz.

•  Diğer dama çeşitlerindeki gibi rakibinin tüm taşlarını yiyen oyuncu oyunu kazanır.

ÇAPRAZ DAMA NASIL OYNANIR?

•          Çapraz dama 10x10 oyun tahtası üzerinde oynanır.

•          Tahtanın, oyunculara göre, sağ alt köşesindeki beyaz kare boş bırakacak şekilde taşlar aralıklı dizilir.

•          Oyun beyaz taşlara sahip oyuncuların hamle yapmasıyla başlar.

•          Yoz taşlar çapraz şekilde ilerleyebilir.

•          Diğer dama çeşitlerindeki gibi taş yeme zorunluluğu vardır.

•          Rakibinin tüm taşlarını yiyen oyuncu kazanır.

Dama Taktikleri

Dama oyununda, taktik bilmenin birçok artı tarafı bulunur. Taktikler olmadan oynanan dama oyunu, belli süreden sonra sıkıcı olmaya başlar. Profesyonel damada bilinen ve yapılan taktik türleri bulunur. Bunlara genellikle askıya alma taktikleri denir.

AHTAPOT  TAKTİĞİ

Dama oyununun çıkmaza girmemesi için ahtapot taktiği oldukça kullanışlıdır. Oyuncu ilk olarak 6 taşını feda eder ve sonrasında rakip taşları tuzağa çekerek, onu yenmeye çalışır. Ahtapot taktiğinde taşların bir kısmı saldırı için kullanılır. Geriye kalanlar savunma amaçlıdır.

KENARLARIN KULLANILMASI

Yaygın taktiklerden birisi kenarları kullanmadır. Damada amaç rakip taşları almak ve damaya gitmektir. Kenar taşları kullanılarak, karşı tarafta boşluklar yaratılmaya çalışılır. Açmazların bir kısmına çözüm olabilir.

ÇAPRAZ DAMA

Türk damasından farklıdır. 10X10 tahta üzerinde oynanır. Diziliş sol alt köşeye beyaz gelecek biçiminde dizilim yapılır.
Çapraz dama oyununda oyuncuların her birinin 20 taşı bulunur. Taşlar çapraz olacak şekilde, beyazın hamlesiyle ileriye başlar. Taş yeme zorunluluğu bulunur. Çapraz damada normal hamle esnasında geriye dönmek mümkün değildir. Rakip oyuncunun taşları alınırken geriye gidilebilir.

Damanın Faydaları

•          Analitik düşünme yeteneğini geliştirir.

•          Zeka gelişimine olumlu katkısı bulunur.

•          Hafızayı geliştirir.

•          Stratejik düşünme becerisini olumlu etkiler.

•          Stres seviyesini düşürür.

•          Kişiye sabırlı olmayı öğretir.

•          Sosyal becerileri ve empati duygusunu geliştirir.

•          Hızlı düşünmeye alıştırır.

•          Odaklanmayı öğretir.

•          Çok yönlü düşünmeyi becerisi kazandırır.

•          Olaylara doğru yorumlarla yaklaşabilme yeteneği kazandırır.

•          Kendine güven duygusu aşılar ve geliştirir.

•          Bireysel güç ve yetenekleri açığa çıkarmaya yardımcı olur.

•          Konulara şüpheci yaklaşımı benimsetir.

•          Kişileri düşünen, araştıran yargılayan bireyler haline getirir ve yaratıcılıklarını geliştirir.

•          Başarıya sistemli ve disiplinli bir çalışma ile ulaşılabileceğinin kavranmasını sağlar.

•          Kurallara uymayı, dostça yarışmayı, kaybetmeyi kabullenmeyi, kazananı kutlamayı öğretir.

     Dama oyununu online olarak da aşağıdaki linke tıklayarak oynayabilirsiniz.

https://www.playok.com/tr/turkdamasi/ 

Bu haftaki yazımızı sizlerle paylaştık. Keyifli okumalar dileriz.

Yazımız hakkında görüşlerinizi bildirmeyi unutmayın!

Blog  Yazarı: Neslihan Nur GÜZEL